Dan
10.18.1 (p. 293,10 )
[1] Iamque frequens ad Kanutum miles
defluxerat, animis quam impensis onerosior.
[2] Plerisque enim amplior virium quam morum gravitas inerat, quique se
splendidius bello gesserant, obscurius pacis decora intuebantur, adeo ut,
qui foris insignes exstarent, domi ignobiles viderentur, vixque eadem et
honesta et acria ingenia reperiebantur.
[3] Igitur complures ad vim et rixam usque in aula perniciosi esse
consueverant.
Dan
10.18.2 (p. 293,16 )
[1] Quos cum rex natione, linguis, ingeniis
quam maxime dissidentes animadverteret (quippe variis ac perplexis invicem
affectibus urgebantur; nam petulantia alios, alios invidia, quosdam etiam
ira vexabat), quo minus seditiose se gererent, saluberrimum castrensis
disciplinae tenorem, qua tantae varietatis discordiam rumperet debitamque
militi maturitatem monstraret, exactissimis edidit institutis.
Dan
10.18.3 (p. 293,22 )
[1] Itaque circumspectissima eiusdem
deliberatio, Oponis Sialandici, ceteros prudentia atque auctoritate
praestantis, monitis persuasa, ne externa forte domestico crimine
turbarentur, socialis odii tempestatem repressit legeque severissime
cavendo seditiosum militiae spiritum veluti fraterna quadam caritate
coercuit.
[2] Atque ut audaciae comitatem adiceret, fortissimo militi speciosissimum
moris habitum ingeneravit, clientelam suam effrenium ac litigiosorum
convictu tamquam erubescenda aliqua sentina vacuefacere cupiens.
Dan
10.18.4 (p. 293,29 )
[1] Ut ergo improborum frequentiam a curiae
valvis repelleret, statuit, ut in capessendo discubitu ordine, quo quisque
militaris muneris advocationem sortitus fuerat, uteretur, locoque
antecelleret, qui prior obsequio foret.
[2] Adeo militiae vetustatem honore mensae rependi par duxerat, ne
promiscuis sedendi locis confusa meritorum series videretur.
[3] Eum vero, qui, cena inita, aliqua mora interpellante, tardior
supervenisset, inter considentes excipi oportebat.
[4] Qui si tam arto se consessu iunxissent, ut ob nimiam eorum frequentiam,
qui supervenerat, sessum recipi nequiret, qui eius loco insederat,
exsurgens proximum occupabat, eo usque invicem se assurgendi officio
venerantibus, donec, laxato totius consessionis ordine, legitimum
recipiendo spatium patuisset, mensaque, qui postremus residebat,
abscederet.
Dan
10.18.5 (p. 294,3 )
[1] Si quis vero alieno discubitu uti per
insolentiam perseverasset, qui eo spoliatus fuerat, proxime
circumsedentibus iniuriae querelam detulit, iisdemque testibus in contionem
productis, adversus reum actione contendit effecitque, ut, qui cedere
iussus contumaciter supersedisset, contumeliose stipendiis amoveretur.
Dan
10.18.6 (p. 294,8 )
[1] Ter tamen regi tali culpa affectis
necessitatem poenae remittendi fas erat, nec aliter, quam ut tot gradibus
quis discubitu indignior fieret, quot vicibus sodalem dignae sedis
negatione sprevisset.
[2] Ita enim legis temperamentum, inter severitatem ac mansuetudinem
medium, rigori clementiam sociavit, ut nec paenitentiam repelleret nec
impunitatem excessui daret.
[3] Quod si quarto se quis eodem reatus genere maculasset, discreto a
milite loco mensae alienus fiebat ac commilitonum nemini catino aut calice
communicabat.
[4] Neque enim ter veniam experto ulterius ignoscendum putabat, quia sua
iam noxa poenam meruit, qui se ea toties affecit.
[5] Adeo contumaciam contemptu multari placuit.
[6] Valuit enim apud regem spretae militaris dignitatis indignatio, eumque,
qui parem venerari nesciret, parum superiori delaturum esse existimatum
est.
[7] Eodem poenae genere in minutos quosque animadvertebatur excessus, ut si
quis alium convicio insecutus fuisset aut potione per contumeliam
respersisset.
Dan
10.18.7 (p. 294,21 )
[1] Ceterum rex maritimam saepius quam
terrestrem militiam agere consueverat.
[2] Igitur, quoties equitatu opus erat, milites equisonibus vacui pro
asservandis equis alternis vicibus excubabant.
[3] Qui vero adaquandi tempore ita sodalis equo usus fuisset, ut ipsum
continue nec modo suum, modo illius vicissim insidendo premeret, praedictum
poenae modum explevit.
[4] Tanto enim studio rex verecundiam a suis servari voluit, ut etiam
parvulo impudentiae excessu devios castigationis remedio coercendos
putaret.
[5] Qui vero tribus vicibus, fasciculis in stabulum coniectis, equo suo
communis pabuli spicam, alieno stipulam admovisset, iuxta priorem formulam
militia aut turpiter uti aut deformiter excedere cogebatur.
[6] Ac ne quis socio flumen transequitanti ita equo concurreret, ut ad
ipsum turbulentior unda deflueret, pari industria cautum.
[7] Adeo scrupulosa cura parvula quoque societatis officia pensabantur.
[8] Ei vero, qui stationi addictus ita se somno onerasset, ut vestes aut
arma dormienti detrahi possent, consimile vindictae genus multae nomine
irrogabatur.
[9] Neque enim regio profuturus imperio putabatur, quem privatus torpor
publico excubiarum officio submovisset.
Dan
10.18.8 (p. 294,37 )
[1] Verum adversus graviora praefractior
actio constituta fuerat.
[2] Si quis enim commilitonum suorum quempiam manu, ferro vel fuste
laesisset, aut si quicquam violenter eius manibus extorsisset comamve
alieni capitis violasset, postremo si maiestati insidias struxisset,
abundeque de facto testium astructione constaret, tamquam capitalis
criminis reus clientela amotus, militari munere defungebatur.
[3] Is namque, qui graviter ab eo affectus fuerat, in primis regem sella
posita ius militi dicere postulabat; deinde reum, ut in contionem veniret,
terno citatorum ordine provocabat; unumquemque bini dumtaxat commilitones
explebant.
[4] A quibus, si reus in quaestionem publicam deducendus rem familiarem
possedisset, domi semel, bis in curia apud discubitus sui locum praesens
absensve postulari solebat; at si fundo careret, eo loci, ubi in aula
accubare consueverat, ter sponsione provocandus fuerat.
[5] Contione inita, qui provocaverant, sincere se reum postulasse nihilque
in ea causae dictione favoris aut offensae respectui indulsisse iurabant,
simulque et citatorum et testium partibus inserviebant.
[6] Consequenter in reum principalis facti testimonium a duobus
denuntiandum restabat, iuramento praefari iussis nec actoris amore nec rei
odio quicquam se praeter oculis aut auribus explorata dicturos.
[7] Nam in quaestione laesae maiestatis propensior auditui fides haberi
consueverat, ceterum testimonium in oculis reponebatur.
Dan
10.18.9 (p. 295,18 )
[1] Praeterea obiecta defensionis praesidio
repellere non licebat; siquidem testium criminatio neque alieno patrocinio
neque propria cuiusquam repulsione subrui poterat.
[2] Tantum quippe auctoritati ipsorum pondus inerat, ut assertionis eorum
fidem elevare proxima sacrilegio dementia putaretur.
[3] Ita reus adversum testimonii fulmen nec culpam nec innocentiam ullo
argumento tueri potuit; sed neque ei, si sponsione provocatus fuisset,
restipulatione uti licuit.
Dan
10.18.10 (p. 295,24 )
[1] Rationem testium destricta iudicum
insequebatur auctoritas, reum veluti evidenter noxium nihilque iam pro se
recusantem honore, opibus, patria atque omni demum militari functione
damnantium; hostibus eius honos atque impunitas adiudicabantur.
[2] Iuxta in praesentem absentemque sententiae ferebantur.
[3] Sua nulli longinquitas praesidio esse poterat, quo minus et accusatio
testibus et damnatio sententiis instrueretur.
[4] Quarum utraque plene partes suas exhibente, reo defensionis amplecti
praesidium non licebat.
Dan
10.18.11 (p. 295,31 )
[1] Tum demum rex, cognitione suscepta, an
ea ceteris pronuntiatio placuisset, interrogat.
[2] Ipse enim auditoris tantum partes exsequens, militiae iudicationis
mandavit arbitrium, deforme ratus damnare viros, quos ipse fovisset.
[3] Quapropter in eos, quorum egregia opera usus fuerat, aspere pronuntiare
veritus, quaestionem ad se delatam ad curiae cognitionem relegavit,
silentiumque moderationis suae fidem quam sententiam severitatis testem
esse maluit.
[4] Cumque demum, exaudita militum responsione, totius contionis suffragia
iudicationi consentanea noscerentur, qui damnatus fuerat, interrogari
solebat, terreno an maritimo secessu fugam petere decrevisset.
[5] Ita rex proscriptione suos quam nece puniri maluit, delectumque fugae
ne violentiam repraesentaret, indulsit.
Dan
10.18.12 (p. 296,3 )
[1] Quod si reus mari se credere
delegisset, eo commilitonum frequentia prosequendus, dataque nave,
remigiis, commeatu, vasculo egerendis aquis idoneo, tam diu in litore
opperiendus fuerat, donec remi, si iis navigatio gereretur, vel, si velis,
antennae extra conspectum abiissent.
[2] Tum denique, qui profugerat, superiori ab omnibus sententia repetita,
amarissimorum maledictorum verberibus laceratus, tristissimis totius
militiae suffragiis damnabatur.
[3] Qui si tempestate in litus relatus fuisset, continuo ut hostis habitus
violatae societatis poenas pendebat, discrimenque capitis eius funesto
damnationis incursu cupide a commilitonibus expetebatur.
[4] Ita non periculosa minus quam ignominiosa sontium evitatio fuit.
Dan
10.18.13 (p. 296,13 )
[1] At si militiae munere defunctus terra
profugere maluisset, ad nemus usque pari militum cura comitandus erat,
cunctis tam diu in eius abitu exspectantibus, quousque procul ipsum abesse
cognoscerent.
[2] Ac tunc demum magno cum totius militiae fragore ter valide edendus
clamor cunctaque strepitu miscenda fuerant, ne fugitivus ullo ad eos errore
referri posset.
[3] Tum demum destricta et iam inexorabilis omnium severitas, cunctis
sollemni iure completis, ne de indemnato supplicium sumere videretur,
supremam reo damnationem intendit effecitque, ut, qui se a specioso
militiae convictu abruperat, turpiter vagam vitam proscriptus exigeret.
Dan
10.18.14 (p. 296,22 )
[1] Ita militaris disciplinae rei
iudicalis ignominiae gravitate in abiectissimorum condicionem relegabantur.
[2] Adeo enim rex contumeliam sontium, non sanguinem sitiebat, ut eos
probroso castigationis genere quam cruento punitiores putaret.
[3] Si quis autem ei postmodum commilitonum uno telo aut comite superior
obvio pepercisset, ipse eius se contumeliae participem praebuit, cuius
culpam vindicta prosequi formidavit.
[4] Tale noxiis, quoties a curiae moribus degeneratum fuerat, militiae
munere defungendi ius erat.
[5] Adeo quondam castrensis notae dedecora iudiciali repellebantur umbone.
Dan
10.18.15 (p. 296,30 )
[1] Quod si reus ab actore testimonio
superari nequiret, sex secum commilitonibus in iusiurandum accitis, culpae,
quae obiciebatur, alienum se fuisse monstrabat.
[2] At si commilitonum quis eum, quem militiae consortem nescisset, iniuria
per ignorantiam affecisset, ad conciliandam errori suo fidem praedictum
sodalium numerum in sacramenti societatem contrahere debuit.
Dan
10.18.16 (p. 296,35 )
[1] Ceterum sollemni iure convictos ac
superiori modo damnatos felicitas deficiebat, occupabat adversitas, eo
quidem certius, quod trium regnorum pontifices adversum talium
transgressionum reos sollemni exsecratione usos esse constabat.
[2] Ita disciplinae vis, geminum amplexa columen, partim regis, partim
religionis praesidio nitebatur, ut humanam sententiam divino crederes
iudicio comprobari.
[3] Cuius rigor discordias rupit, simultates finivit, seditiones exstinxit
pacatioremque regi militem reddidit.
[4] Postmodum vero severitati eius sive ob inertiam sive ob clementiam
principum pecuniariae multae temperamentum accessit.
[5] Quo tamen sola ligni percussio caruit, quod eo canes quis abigere
soleat.
[6] Adeo maiorum verecundia summam in ictu probroso contumeliam reponebat.
Dan
10.18.17 (p. 297,9 )
[1] Contigit autem, ut ipse rex sua primus
lege caderet iurisque firmamentum, quod eatenus sincerum atque incolume
steterat, parum sobrius proprii militis occisione laxaret.
[2] Cumque se legibus, quas ipse tulerat, evidenter noxium animadverteret,
paenitentiae acerbitate correptus, vocata militum contione, regia sella
descendit inque omnium conspectu supplex humi demissus milites commissi
sceleris poenas suo arbitrio exigere iussit, libenter se decretam ab iis
poenam suscepturum promittens; cumque factum maiestatis nomine tueri
posset, militari se animadversioni substravit humilitatemque mansuetudinis
suae documentum quam vires elationis indicium esse maluit.
[3] Illi contione lacrimantes egressi, deliberatione inita, tristem de rege
sententiam ferre, ut minus honestum, ita parum utile perviderunt, non
ignari sine eo esse se vacuum spiritu corpus, praedam, quibus ante
imperassent, futuros.
[4] Postremo universum rei militaris statum, eo poenam subeunte, convelli,
inque unius omnes proscriptione damnari, lapsum eius ruinam suam,
damnationem commune omnium periculum fatebantur.
[5] Igitur in tam ardua re sententiae dubii creditoque sibi iudicio aequo
levius austeriusve uti veriti, proprio regem arbitrio decrevere multandum,
existimantes plus nutui maiestatis quam privatorum sententiis deferendum.
[6] Emendabile enim credidere delictum, quod impetu magis quam industria
nosceretur admissum.
[7] Igitur ex reo iudicem statuunt, poenamque praestolanti impunitatis
potentiam largiuntur.
[8] Et pulchre quidem factam sibi iudicandi potestatem ipsius arbitrio
reddiderunt, ne difficillimum negotium temere iacta pronuntiatione
finirent, vel commilitonis ultionem placide vel regis supplicium crudeliter
expetentes.
[9] Ita salus regis, paene suo scelere eversa, temporis difficultati donata
est.
[10] Ad haec satis graves eum delicti poenas dedisse arbitrabantur, qui se
in tanto fortunae fastigio tam suppliciter abicere sustinuisset.
Dan
10.18.18 (p. 297,35 )
[1] Tum demum venerabiliter exceptum atque
ex ancipiti reo securi iudicis partibus inservire iussum sellae
restituerunt.
[2] Rex culpam aere redimi debere constituit.
[3] Cumque alias homicidiorum crimen quadragenis nummi talentis expiari
soleret, ipse sibi trecenta ac sexaginta multae nomine numeranda
descripsit.
[4] Huic summae novem talenta auri doni nomine adicit eandemque multae
speciem consimilis culpae reis lege perenniter irrogavit.
[5] Totius vero pecuniae partem regi primam, alteram militibus, tertiam
interfecto sanguine coniunctis adiudicavit.
[6] Cumque ipse impraesentiarum tam regis quam rei partes exsequi
debuisset, ascriptam sibi portionem sacrorum praesidibus egenisque divisit,
Deum perinde ac communem omnium principem pio munere propitiandum
existimans.
[7] Egit humanum iudicem, reum liberalem, veniae genus, absolutionis spem
debito emendationis ordine complectendo.
Dan
10.18.19 (p. 298,9 )
[1] Ceterum eo vivente militaris mos aeque
violatore atque expiatore caruit.
[2] Igitur dum sic seditiosis occurritur, mens militum a litigiis aberat.
[3] In exsequenda enim ultione non sanguinis, non necessitudinis vinculo
parcebatur, quo minus damnationis partes legitimo rigore procederent.
[4] Nunc vero, solutis hebetatisque pristinis militiae nervis, graviora
inter commilitones quam exteros dedecora pariuntur, cum et omnis adversum
improbos actio sileat et, qui culpae punitor esse debuerat, patronus
exsistat, nec sit, qui dissolutos militiae mores praefractius rigidiusque
constringat.
[5] Hanc itaque militaris disciplinae consuetudinem, diutina usurpatione
firmatam, nostri temporis principes abrogare minime erubescendum duxerunt.
[6] Ubi enim domestica quies seditionum fluctibus agitatur, priscae
consuetudinis forma convellitur.
[7] Quippe adversum effrenes concitatique ingenii tirones severitate potius
quam nimio favore ac profusa indulgentia utendum est.
[8] In quem modum Kanuti industria pro administrandis militaris disciplinae
negotiis sincere ac valenter excubuisse cognoscitur.
Dan
10.18.20 (p. 298,23 )
[1] Praeterea militi regem vel regi
militem non nisi pridie Kalendas Ianuarias abdicandi fas erat.
[2] Eiusdem quoque postmodum observantiae gravitas ab aula regum in
aliquanto obscurioris familiae convictum prorepsit, diuque superioris
disciplinae etiam apud supparis condicionis viros imitatio valuit.